بته‌جقه، نقشی از سرو خمیده است که نمادی از ایران و مردم ایرانی است. این نقش در تاریخ هنرهای سنتی ایران همیشه مورد توجه بوده و در تزیین انواع صنایع دستی، از جمله پارچه، قالی، گلیم، کاشی سفال، شال‌بافی، نساجی، خاتم، تشعیر و زربافی، ترمه و پته، در اندازه‌ها و اشکال مختلف، نقش مهمی داشته است. این نقش همچنین به عنوان یک زیور است که از پر درنا یا کلنگ یا مرغ ماهیخوار ساخته شده و بر کلاه قرار می‌دهند و بیشتر بهادران و دلیران آن را بر سر می‌گذارند.
شواهد نشان می‌دهند که درخت سرو در ایران باستان نمادی بوده و مفهوم معنوی داشته است. به نظر می‌رسد که بته‌جقه از همین مفهوم باستانی برداشت شده است. این فرض زمانی قوت می‌گیرد که مفهوم سرو در ادبیات کلاسیک فارسی ادامه یافته و واژه “بُته” (بوته) به این نقش گفته شده است. (جقه به معنای پَر است.) درخت سرو در ادبیات فارسی، نماد آزادگی و عزت نفس است. اما در کل، نقش سرو و بوته جقه تفاوت دارند و اولین آثار مزین به سرو خمیده مربوط به استان‌های یزد، فارس و اصفهان است که امروزه همین مناطق این هنر را زنده نگه داشته‌اند.
براساس یک سنت زرتشتی که توسط دقیقی، شاعر زرتشتی نوشته شده است، سرو آزاده توسط زرتشت از بهشت برای گشتاسب، پادشاه کیانی آورده شد و گشتاسپ آن درخت را به عنوان یادگاری گِرَویستَنَش به آیین زرتشت در کنار نزدیک‌ترین آتشکده در کاشمر در خراسان، کاشت. (این درخت به سرو کشمر معروف است) براساس نزهه القلوب، کسی که این درخت را کاشت، وزیر گشتاسب و داماد زرتشت، جاماسب بود.
دیگر منابع اسلامی نیز نشان می‌دهند که ایرانیان هم درختی را در کاشمر پس از حمله اعراب مقدس می‌دانستند و آن را درخت زرتشت می‌دانستند. درخت کاشمر بعدها توسط متوکل خلیفه عباسی قطع شد و چوب آن به بغداد برده شد. این درخت در زمان قطع شدن ۱۴۰۰ سال قدمت داشت.
اصل و منشأ طرح ایرانی بته جقه را برگرفته از آتش مقدس، به کاج، به نخل، به بادام، به گلابی و همچنین به کیسه چرمی، به شکل مشت بسته و حتی به شیارهایی که برحسب اتفاق رودخانه جومنا در مسیر خود از دره کشمیر به جلگه هندوستان ایجاد می‌کند، تشبیه کرده‌اند. نیز سرآغاز آن را هنر ایلامی–آشوری و سرانجام آن را هنر هخامنشی دانسته‌اند.
این نقش بعدها در شرق رواج زیادی یافت. طغراهای سلطان‌های عثمانی هم در همین نقش طراحی شده‌است. در حفاری‌های دره پازیریک نیز، در سال ۱۹۴۹ میلادی توسط باستان‌شناسان روسی در کنار قالی پازیریک و دیگر چیزها، قمقمه‌ای چرمین به دست آمد که روی آن را با نقش بته آراسته‌اند. کهنگی آن را با آزمایش‌های علمی نزدیک به ۲۵۰۰ سال تخمین زده‌اند. این کهن‌ترین سندی از این نقش است که تاریخ آن را نشان می‌دهد
بدون دیدگاه